Podstawą orientacji w terenie górskim jest świadomość kierunków geograficznych plus znajomość topografii terenu w jakim się znajdujemy.
|
1. Znajmość geografii terenu w którym się poruszamy
Przed wyjazdem na turę w góry powiunniśmy zaznajomić się z terenem w którym będziemy operować. Znajdujemy odpowiednie mapy, opisy i schematy dróg. Sprawdzamy co na to WHP. Kompletujemy sobie niezbędny zestaw xero/wydruków. Warto to zrobić nawet jeśli znamy daną dolinę, drogę podejścia itp. W przypadku załamania pogody lub zapadnięcia zmierzchu może nam to bardzo pomóc, gdyż to co pamiętamy, jest tylko wspomnieniem przetworzonym przez naszą swiadomość. |
|
|
|
|
2. Wyznaczanie kierunków
Jadąc w góry zabieramy ze sobą: kompas, mapę/schematy (patrz punkt powyżej), ewentualnie urządzenie GPS (pamiętajmy, że musimy wgrać do GPSa mapy lub tracki, inaczej nic nam to nie da). Warto zapoznać się oprócz aktualnej prognozy pogody, także z aktualną mapą nieba, tak żebyśmy byli w stanie określić kierunki geograficzne na podstawie gwiazd, planet i księżyca (o ile nie będzie zachmurzenia). Harcerskie metody na określanie kierunków geograficznych (mech na pniu drzewa, mrowisko) raczej w górach się nie przydadzą. Nie ufajmy smartfonom z wgranymi aplikacjami GPS/topo - po pierwsze może nie być zasięgu a po drugie bateria pada bardzo szybko jak jest zimno. |
|
3. Określanie swojego położenia
Swoje położenie możemy określić:
|
|
|
4. Wyznaczanie trasy którą chcemy się poruszać
Żeby dotrzeć do celu musimy wyznaczyć tarsę w zależności od warunków terenowych (rzeki, jeziora, uskoki skalne, szczeliny, rozpadliny) lub klimatycznych (teren zagrożony lawinowo lub np zbyt nasłoneczniony). Możemy to zrobić analizując mapę i wyznaczając trasę za pomocą serii odcinków (azymut/odległość).
|
Opracowanie W.K. / K2 Warszawa
Z mapą i kompasem
W czasach kiedy nawigacja satelitarna jest oczywistością kompas zdaje się być obiektem muzealnym. Tyle tylko, że kompas i mapa nie potrzebują do działania prądu. Nie są zależne od światowych mocarstw posiadających satelitarne sieci, i dadzą się zastosować praktycznie wszędzie.
Kompas
Dobry kompas to solidna konstrukcja: duża, obrotowa tarcza, duża pokryta fosforyzującą farbą igła, koniecznie zawieszona w płynie stabilizującym (najlepiej spirytus - stosowany czasem olej w niskich temperaturach utrudnia ruch igły). Do tego celownik do wyznaczania azymutu. Na obudowie powinna być precyzyjnie i trwale wyrysowana linijka. W dobrym kompasie ruch igły powinien być płynny i stosunkowo szybki, nawet przy pewnym pochyleniu kompasu (jeżeli odczyt wymaga bardzo precyzyjnego wypoziomowania kompasu - lepiej zrezygnuj z zakupu - nigdy nie będziesz wiedział, czy igła ustawiła się już w kierunku północnym, czy może zablokowała się przy nieznacznej zmianie pozycji). Nie powinna ona jednak wpadać w drgania po zatrzymaniu. Osobiście preferuję kompasy pudełkowe (właściwie busole - zamykane, w klapce lusterko do podglądu tarczy przy wyznaczaniu azymutu), ale w pracy z mapą wygodniejsze są kompasy umieszczone na przezroczystej linijce. Zdecydowanie odradzam kompasy w okrągłej obudowie: nie nadają się zupełnie do pracy z mapami. Oczywiście odpadają wszelkiego rodzaju gadżety typu breloczek, kompasik w rękojeści noża czy na pasku do zegarka - tylko Rambo potrafi wg ich wskazań wyznaczyć precyzyjnie kierunek.
Mapa
W uproszczeniu można powiedzieć, że jest to odwzorowanie powierzchni Ziemi na płaszczyźnie. Ponieważ wierne oddanie trójwymiarowej powierzchni na dwuwymiarowej płaszczyźnie nie jest możliwe, stosuje się różne metody odwzorowania (płaszczyznowe, stożkowe, walcowe). Każde z nich obarczone jest błędem - jedne mogą oddawać wiernie kąty (odwzorowania wiernokątne), inne odległości (odwzorowania wiernoodległościowe - dokładne odwzorowanie jest tylko w pewnych kierunkach). W niektórych odwzorowaniach nie są zachowane obie wartości!
Właściwe orientowanie mapy
Mapy orientuje się w kierunku północ - południe (górna krawędź mapy - północ). W wyjątkowych przypadkach możesz spotkać się z innym zorientowaniem mapy, ale musi to być wyraźnie na niej zaznaczone. Aby prawidłowo zorientować mapę zgodnie z rzeczywistymi kierunkami wykonaj następujące czynności:
Skala (podziałka) mapy
Informuje nas o stopniu pomniejszenia mapy w stosunku do rzeczywistego terenu. Najczęściej stosuje się skalę liczbową - np. 1:10000. Bardzo łatwo przeliczyć tak podaną odległość na mapie: wystarczy odrzucić 2 ostatnie cyfry, by otrzymać odległość w metrach jakiej odpowiada na mapie 1cm (w naszym przykładzie będzie to 1cm - 100m). Czasem spotyka się skalę mianowaną - np. 1cm - 500m lub liniową (graficzne przedstawienie na wykalibrowanym odcinku). Mapa jest tym dokładniejsza, im ma większą skalę (mniejszą liczbę w mianowniku). Dobre mapy topograficzne są w skali 1:15 000 - 25 000. Zdecydowanie odradzam mapy w skali mniejszej niż 1:50 000! Są mało dokładne i mają mocno zredukowaną treść.
Wyznaczanie azymutów
Przypuśćmy, że znajdujesz się w jednym punkcie i musisz dojść do innego, do którego nie prowadzi żadna droga lub szlak turystyczny. Dodatkowo w terenie, w którym będziesz się poruszał nie ma żadnych charakterystycznych punktów (np. w lesie) lub warunki atmosferyczne nie pozwalają na ich śledzenie. Jak się nie zgubić w takiej sytuacji? Od tego właśnie jest kompas!
Najpierw musisz wyznaczyć kierunek, w którym musisz się poruszać - czyli określić azymut marszu. Zacznij od dokładnego zaznaczenia na mapie swojej pozycji ( nie musisz do tego orientować mapy). Następnie połącz linią prostą swoją pozycję z punktem docelowym. Teraz przyłóż kompas tak, by Twoja pozycja znalazła się dokładnie w środku tarczy kompasu, a sam kompas ułożony był równolegle do południka (czyli znak N w pozycji neutralnej wskazywał dokładnie górną krawędź mapy). Odczytaj na tarczy kompasu wartość azymutu (np. 270).
Teraz już mapa nie będzie ci potrzebna. Wykonaj następujące działanie: 360-a-d (gdzie a to wyznaczony azymut, a d wartość deklinacji). W naszym przykładzie będzie to 360-270-3,5=87,5. Obróć tarczę kompasu o wyliczoną wartość. Gotowe! Teraz musisz tylko pilnować, by igła kompasu wskazywała znak N na tarczy i utrzymywać kierunek wskazany przez szczerbinkę. Oczywiście, można też nie bawić się w przedstawione tu obliczenia i ustawić tarczę w pozycji neutralnej - nasz kierunek wyznaczy wtedy azymut 273,5 na tarczy (270 - wyliczony z mapy azymut + zboczenie magnetyczne, w naszym przykładzie 3,5), ale przedstawiona tu metoda jest znacznie wygodniejsza i łatwiej tak utrzymać właściwy kierunek marszu.
Jeżeli z jakichś względów, nie można dojść do celu wprost (np. z powodu przeszkód terenowych), możesz wyznaczyć trasę złożoną z kilku prostych odcinków dokładnie tak samo, jak to opisano wyżej. Musisz tylko pamiętać, że azymuty kolejnych odcinków wyznacza się nie dla wyjściowego położenia, ale dla każdego odcinka osobno! Musisz też dokładnie wyliczyć długość każdego odcinka: do tego świetnie nadaje się linijka na obudowie kompasu (plus wiedza o przeliczaniu odległości na mapie na odległości w terenie -> skala mapy)! Zapis takiej drogi wyglądać może tak: azymut 273,5 - 400m, azymut 136 - 250m, azymut 96,5 - 800m, itd. Jeżeli będziesz pamiętał, że 2 normalne kroki dorosłego człowieka to ok. 1,5m, bez problemu trafisz do celu!
Opracowanie: Krzysztof Hnatów
Źródło: www.goryizerskie.pl
Kompas
Dobry kompas to solidna konstrukcja: duża, obrotowa tarcza, duża pokryta fosforyzującą farbą igła, koniecznie zawieszona w płynie stabilizującym (najlepiej spirytus - stosowany czasem olej w niskich temperaturach utrudnia ruch igły). Do tego celownik do wyznaczania azymutu. Na obudowie powinna być precyzyjnie i trwale wyrysowana linijka. W dobrym kompasie ruch igły powinien być płynny i stosunkowo szybki, nawet przy pewnym pochyleniu kompasu (jeżeli odczyt wymaga bardzo precyzyjnego wypoziomowania kompasu - lepiej zrezygnuj z zakupu - nigdy nie będziesz wiedział, czy igła ustawiła się już w kierunku północnym, czy może zablokowała się przy nieznacznej zmianie pozycji). Nie powinna ona jednak wpadać w drgania po zatrzymaniu. Osobiście preferuję kompasy pudełkowe (właściwie busole - zamykane, w klapce lusterko do podglądu tarczy przy wyznaczaniu azymutu), ale w pracy z mapą wygodniejsze są kompasy umieszczone na przezroczystej linijce. Zdecydowanie odradzam kompasy w okrągłej obudowie: nie nadają się zupełnie do pracy z mapami. Oczywiście odpadają wszelkiego rodzaju gadżety typu breloczek, kompasik w rękojeści noża czy na pasku do zegarka - tylko Rambo potrafi wg ich wskazań wyznaczyć precyzyjnie kierunek.
Mapa
W uproszczeniu można powiedzieć, że jest to odwzorowanie powierzchni Ziemi na płaszczyźnie. Ponieważ wierne oddanie trójwymiarowej powierzchni na dwuwymiarowej płaszczyźnie nie jest możliwe, stosuje się różne metody odwzorowania (płaszczyznowe, stożkowe, walcowe). Każde z nich obarczone jest błędem - jedne mogą oddawać wiernie kąty (odwzorowania wiernokątne), inne odległości (odwzorowania wiernoodległościowe - dokładne odwzorowanie jest tylko w pewnych kierunkach). W niektórych odwzorowaniach nie są zachowane obie wartości!
Właściwe orientowanie mapy
Mapy orientuje się w kierunku północ - południe (górna krawędź mapy - północ). W wyjątkowych przypadkach możesz spotkać się z innym zorientowaniem mapy, ale musi to być wyraźnie na niej zaznaczone. Aby prawidłowo zorientować mapę zgodnie z rzeczywistymi kierunkami wykonaj następujące czynności:
- Przyłóż krawędź kompasu do krawędzi mapy (kompas musi być zorientowany tak, jak mapa - północ na górze).
- Wprowadź poprawkę na zboczenie magnetyczne - w tym celu obróć tarczę kompasu o wartość deklinacji magnetycznej, ale w przeciwnym kierunku. Dla przykładu: wartość deklinacji we Wrocławiu wynosi 3,5 stopnia na wschód; należy więc obrócić tarczę o 3,5 stopnia na zachód (w lewo).
- Obróć mapę razem z kompasem tak, by igła kompasu wskazywała znacznik północy na tarczy (oznaczenie N lub 0).
Skala (podziałka) mapy
Informuje nas o stopniu pomniejszenia mapy w stosunku do rzeczywistego terenu. Najczęściej stosuje się skalę liczbową - np. 1:10000. Bardzo łatwo przeliczyć tak podaną odległość na mapie: wystarczy odrzucić 2 ostatnie cyfry, by otrzymać odległość w metrach jakiej odpowiada na mapie 1cm (w naszym przykładzie będzie to 1cm - 100m). Czasem spotyka się skalę mianowaną - np. 1cm - 500m lub liniową (graficzne przedstawienie na wykalibrowanym odcinku). Mapa jest tym dokładniejsza, im ma większą skalę (mniejszą liczbę w mianowniku). Dobre mapy topograficzne są w skali 1:15 000 - 25 000. Zdecydowanie odradzam mapy w skali mniejszej niż 1:50 000! Są mało dokładne i mają mocno zredukowaną treść.
Wyznaczanie azymutów
Przypuśćmy, że znajdujesz się w jednym punkcie i musisz dojść do innego, do którego nie prowadzi żadna droga lub szlak turystyczny. Dodatkowo w terenie, w którym będziesz się poruszał nie ma żadnych charakterystycznych punktów (np. w lesie) lub warunki atmosferyczne nie pozwalają na ich śledzenie. Jak się nie zgubić w takiej sytuacji? Od tego właśnie jest kompas!
Najpierw musisz wyznaczyć kierunek, w którym musisz się poruszać - czyli określić azymut marszu. Zacznij od dokładnego zaznaczenia na mapie swojej pozycji ( nie musisz do tego orientować mapy). Następnie połącz linią prostą swoją pozycję z punktem docelowym. Teraz przyłóż kompas tak, by Twoja pozycja znalazła się dokładnie w środku tarczy kompasu, a sam kompas ułożony był równolegle do południka (czyli znak N w pozycji neutralnej wskazywał dokładnie górną krawędź mapy). Odczytaj na tarczy kompasu wartość azymutu (np. 270).
Teraz już mapa nie będzie ci potrzebna. Wykonaj następujące działanie: 360-a-d (gdzie a to wyznaczony azymut, a d wartość deklinacji). W naszym przykładzie będzie to 360-270-3,5=87,5. Obróć tarczę kompasu o wyliczoną wartość. Gotowe! Teraz musisz tylko pilnować, by igła kompasu wskazywała znak N na tarczy i utrzymywać kierunek wskazany przez szczerbinkę. Oczywiście, można też nie bawić się w przedstawione tu obliczenia i ustawić tarczę w pozycji neutralnej - nasz kierunek wyznaczy wtedy azymut 273,5 na tarczy (270 - wyliczony z mapy azymut + zboczenie magnetyczne, w naszym przykładzie 3,5), ale przedstawiona tu metoda jest znacznie wygodniejsza i łatwiej tak utrzymać właściwy kierunek marszu.
Jeżeli z jakichś względów, nie można dojść do celu wprost (np. z powodu przeszkód terenowych), możesz wyznaczyć trasę złożoną z kilku prostych odcinków dokładnie tak samo, jak to opisano wyżej. Musisz tylko pamiętać, że azymuty kolejnych odcinków wyznacza się nie dla wyjściowego położenia, ale dla każdego odcinka osobno! Musisz też dokładnie wyliczyć długość każdego odcinka: do tego świetnie nadaje się linijka na obudowie kompasu (plus wiedza o przeliczaniu odległości na mapie na odległości w terenie -> skala mapy)! Zapis takiej drogi wyglądać może tak: azymut 273,5 - 400m, azymut 136 - 250m, azymut 96,5 - 800m, itd. Jeżeli będziesz pamiętał, że 2 normalne kroki dorosłego człowieka to ok. 1,5m, bez problemu trafisz do celu!
Opracowanie: Krzysztof Hnatów
Źródło: www.goryizerskie.pl
JAKIE SĄ FORMACJE SKALNE W GÓRACH I SKAŁACH?
Początkujące osoby, które zaczynają się wspinać mogą mieć problem z rozróżnieniem wszystkich tych kluczowych słów jak: żebro, komin, rysa, załupa, zachód, dach, nyża, itp.. Z punktu widzenia wspinacza, zwłaszcza górskiego, ich znajomość jest niezbędna, aby móc zrozumieć opis danej drogi wspinaczkowej. Nawet na ściance warto wiedzieć co to jest płyta, komin, przewieszka, okap, itp.
Tutaj omówię podstawowe formacje skalne, które pojawiają się w naturze. Zazwyczaj formacje będą spotykane zarówno w górach jak i skałach. Wiele z nich możecie spotkać również na ściankach wspinaczkowych.
Dużo z nazw formacji występujących w górach zostało przeniesione na nazwy skał (np. Turnia Lechwora, Wronia Baszta, Filar obok Garażu).
Taki w miarę podstawowy podział to: Formy wypukłe, płaskie, wklęsłe. Powiedziałbym, że formy te mogą występować w skali makro (np. patrząc na całą górę, ścianę skalną) lub mikro (np. fragment ściany z naszą drogą). Często te mniejsze jak stopnie czy chwyty są elementami rzeźby skalnej. Postaram się je omówić w innym artykule (wkrótce).
Można spotkać się z określeniem, że formacja jest „wybitna”. Nazywamy tak formacje, które rzucają się w oczy i zazwyczaj nie ma wątpliwości, o czym mowa gdy patrzymy na dany szczyt / ścianę.
Tutaj omówię podstawowe formacje skalne, które pojawiają się w naturze. Zazwyczaj formacje będą spotykane zarówno w górach jak i skałach. Wiele z nich możecie spotkać również na ściankach wspinaczkowych.
Dużo z nazw formacji występujących w górach zostało przeniesione na nazwy skał (np. Turnia Lechwora, Wronia Baszta, Filar obok Garażu).
Taki w miarę podstawowy podział to: Formy wypukłe, płaskie, wklęsłe. Powiedziałbym, że formy te mogą występować w skali makro (np. patrząc na całą górę, ścianę skalną) lub mikro (np. fragment ściany z naszą drogą). Często te mniejsze jak stopnie czy chwyty są elementami rzeźby skalnej. Postaram się je omówić w innym artykule (wkrótce).
Można spotkać się z określeniem, że formacja jest „wybitna”. Nazywamy tak formacje, które rzucają się w oczy i zazwyczaj nie ma wątpliwości, o czym mowa gdy patrzymy na dany szczyt / ścianę.
|
Formy płaskie
Płyta – Gładka skała o płaskiej powierzchni, aczkolwiek zazwyczaj występują na niej chwyty więc możemy się po niej wspinać (np. w skałkach). Płyty mogą występować w różnym nachyleniu: poniżej 90 stopni to połoga płyta, ~90 stopni to pionowa płyta, powyżej 90 to przewieszona płyta. Określenia, które mogą występować jeszcze przy płytach to: lite (bez pęknięć i rys), skośne, nachylone, strome-stojące, odpęknięte (jeśli mają dużą powierzchnię i są „przylepione” do ściany). Rajbung - mocno połoga płyta, bez chwytów (lub z niewielką ilością), którą pokonujemy głównie na tarcie na nogach. Ściana - Stromy, skalisty stok szczytu lub turni. Określenie to jest popularniejsze w górach (przykładowo południowa ściana Batyżowieckiego Szczytu). W skałkach większość skał jest nazwana i raczej mówi się nazwę danej skały (np. Wronia Baszta). Dopiero jeśli skała posiada kilka wystaw to mówi się np. Północna ściana Wroniej Baszty. Ścianka – Zazwyczaj w górach mówi się o tak na niewielkie, zbliżone do pionu, pionowe lub przewieszone fragmenty skał (jednolite w charakterze). Upłaz – w gwarze podhalańskiej rozległe trawiaste zbocze. |
Michał Górecki na kapitalnym wyciągu na Drodze Puskasa na Wołowej Turnii. Mamy duży przegląd formacji takich jak płyty, rysy, na górze zdjęcia liczne okapy. Taką odpękniętą płytę skalną (na lewo od Michała) nazywa się często "flejkiem",
od angielskiego słowa flake.
Fot. Damian Granowski
|
Formy wypukłe
Bula – Wybrzuszony, kopulasty masyw skalny spotykany najczęściej u podstawy ściany, w żlebie lub kotle. Czasem całe formacje/ściany otrzymują takie nazwy (np. Bula pod Bańdziochem).
Baszta – Turnia o kształcie zbliżonym do wieży – pionowych ścianach i ściętym lub zaokrąglonym wierzchołku.
Czuba – Występuje czasem w zastępstwie pojęć: szczyt, wierzchołek, kopa. Zazwyczaj nie jest ona „strzelista”.
Filar – Najczęściej wybitna, stroma formacja o wypukłym kształcie Zwykle stanowi krawędź schodzących się z sobą ścian (rozdziela je) danego szczytu lub skałki. Może zdarzyć się, że na danej ścianie jest kilka takich filarów, przedzielonych żlebami. W skałach najczęściej filary są pionowe i jest to miejsce zejścia dwóch ścian. W górach filary mogą mieć ogromne rozmiary (nawet kilka kilometrów) i na takim filarze może zmieścić się kilka dróg. Jeśli filar jest niezbyt stromy, to często nazywany jest żebrem/grzędą.
Galeria – Wielki piarżysty taras podcięty ścianą (np. Galeria Gankowa).
Grań – Grzbiet szczytu lub turni, zwykle skalisty i wąski. Zazwyczaj jest pozioma (w przybliżeniu). Większość szczytów ma przynajmniej dwie granie.
Często określa się tym mianem również grzbiet całego pasma górskiego (np. Główna Grań Tatr).
Grzbiet - Łagodna trawiasto, piarżysta grań
Grzęda - Podłużna wypukłość zbocza lub ściany. Często występuje między dwoma żlebami lub rynnami.
Bula – Wybrzuszony, kopulasty masyw skalny spotykany najczęściej u podstawy ściany, w żlebie lub kotle. Czasem całe formacje/ściany otrzymują takie nazwy (np. Bula pod Bańdziochem).
Baszta – Turnia o kształcie zbliżonym do wieży – pionowych ścianach i ściętym lub zaokrąglonym wierzchołku.
Czuba – Występuje czasem w zastępstwie pojęć: szczyt, wierzchołek, kopa. Zazwyczaj nie jest ona „strzelista”.
Filar – Najczęściej wybitna, stroma formacja o wypukłym kształcie Zwykle stanowi krawędź schodzących się z sobą ścian (rozdziela je) danego szczytu lub skałki. Może zdarzyć się, że na danej ścianie jest kilka takich filarów, przedzielonych żlebami. W skałach najczęściej filary są pionowe i jest to miejsce zejścia dwóch ścian. W górach filary mogą mieć ogromne rozmiary (nawet kilka kilometrów) i na takim filarze może zmieścić się kilka dróg. Jeśli filar jest niezbyt stromy, to często nazywany jest żebrem/grzędą.
Galeria – Wielki piarżysty taras podcięty ścianą (np. Galeria Gankowa).
Grań – Grzbiet szczytu lub turni, zwykle skalisty i wąski. Zazwyczaj jest pozioma (w przybliżeniu). Większość szczytów ma przynajmniej dwie granie.
Często określa się tym mianem również grzbiet całego pasma górskiego (np. Główna Grań Tatr).
Grzbiet - Łagodna trawiasto, piarżysta grań
Grzęda - Podłużna wypukłość zbocza lub ściany. Często występuje między dwoma żlebami lub rynnami.
|
Kant – Ostra krawędź skalna lub ostrze filara.
Kazalnica – Platforma wysunięta ze ściany, najczęściej stanowiąca kulminację filara, grzędy lub żebra (ogólnie położona w eksponowanym miejscu). Często występuje też określenie kazalniczka dla takich mniejszychformacji. Koń skalny – Wąska, pozioma lub niezbyt stroma krawędź skalna, pokonywana zazwyczaj okrakiem. Zazwyczaj występuje w grani, ale zdarza się również w ścianie na drogach wspinaczkowych. Kopa - Kopulasty szczyt lub inne wybitne wzniesienie. Kulisa – Żebro lub filar mocno wystający ze ściany i zasłaniający (dla patrzącego z boku) znaczne partie ściany. Okap - Rodzaj wybitniej przewieszki odchylającej się od ściany prostopadle lub pod kątem zbliżonym do prostego. Ostroga - Dolny koniec grzędy, filara, żebra, itp., wcinający się niżej od reszty ściany, w piargi lub trawiasty stok. Platforma – Płaskie, poziome lub lekko pochyłe miejsce w terenie górskim. Płaśń – Podobnie jak platforma, jest to rodzaj platformy, zwykle węższej o nieregularnych kształtach. |
Wspinanie na kanciku. Fot. arch. Ocun
|
Półka - Wąski, poziomy lub ukośny fragment terenu w ścianie. Taka półka może być skalista, piarżysta lub trawiasta. W zimie takie półki pokryte są śniegiem lub wręcz mogą tworzyć się półki ze śniegu/lodu, przylepionego do ściany.
Próg – Strome lub pionowe nagłe wzniesienie dna doliny, żlebu, rynny, a także stromy pas ścianek na zboczu górskim.
Przewieszenie, Przewieszka – Wychylony poza pion (więcej niż 90 stopni) fragment ściany. W skałach często całe drogi wspinaczkowe są w przewieszeniu.
Róg – Turnia w grani o charakterystycznym zakrzywionym kształcie, zbliżonym do rogu zwierzęcego.
Szczyt – Wybitna samodzielna góra lub wielowierzchołkowy masyw górski.
Taras – podobnie jak platforma.
Turnia – Urwisty, skalisty szczyt. Także urwista skała w grani, czy grzędzie, ewentualnie wystająca ze zbocza.
Turniczka – Wielki blok skalny odpęknięty od ściany. Ew. niewielka turnia w grani, czy żebrze.
Uskok – Strome spiętrzenie grani, duży próg lub stopień w żlebie, czy kominie. Może też być to nagłe przejście mało stromego stoku w stromy stok.
Wanta – W gwarze podhalańskiej – wielki blok/odłam skalny.
Wierch – W gwarze podhalańskiej szczyt.
Wierzchołek – Kulminacyjny punkt szczytu (może być ich kilka, jak np. na Wysokiej) lub turni.
Zachód – Mniej stroma od otoczenia, stosunkowo wąska część ściany lub zbocza, tworząca jakby chodnik biegnący w poprzek góry. Zachody mogą mieć charakter półek, które są świetne do wycofów.
Ząb – Malutka turniczka lub blok skalny sterczący w grani (np. Ząb Englisha na Ostrym Szczycie) czy ścianie.
Zwornik – Punkt w grani lub przełęcz – w którym spotykają się przynajmniej trzy granie lub żebra. We wspinaczce skałkowej występuje to określenie w miejscach gdzie drogi się schodzą i znajduje się tam dobry chwyt/klama. Przykładowo tak było w Jaskini Mamutowej, dopóki wspomnianego Zwornika nie usunięto :-).
Żebro – Wypukłość zbocza lub ściany podobna do grzędy. Zwykle węższa, bardziej skalista i stroma.
Próg – Strome lub pionowe nagłe wzniesienie dna doliny, żlebu, rynny, a także stromy pas ścianek na zboczu górskim.
Przewieszenie, Przewieszka – Wychylony poza pion (więcej niż 90 stopni) fragment ściany. W skałach często całe drogi wspinaczkowe są w przewieszeniu.
Róg – Turnia w grani o charakterystycznym zakrzywionym kształcie, zbliżonym do rogu zwierzęcego.
Szczyt – Wybitna samodzielna góra lub wielowierzchołkowy masyw górski.
Taras – podobnie jak platforma.
Turnia – Urwisty, skalisty szczyt. Także urwista skała w grani, czy grzędzie, ewentualnie wystająca ze zbocza.
Turniczka – Wielki blok skalny odpęknięty od ściany. Ew. niewielka turnia w grani, czy żebrze.
Uskok – Strome spiętrzenie grani, duży próg lub stopień w żlebie, czy kominie. Może też być to nagłe przejście mało stromego stoku w stromy stok.
Wanta – W gwarze podhalańskiej – wielki blok/odłam skalny.
Wierch – W gwarze podhalańskiej szczyt.
Wierzchołek – Kulminacyjny punkt szczytu (może być ich kilka, jak np. na Wysokiej) lub turni.
Zachód – Mniej stroma od otoczenia, stosunkowo wąska część ściany lub zbocza, tworząca jakby chodnik biegnący w poprzek góry. Zachody mogą mieć charakter półek, które są świetne do wycofów.
Ząb – Malutka turniczka lub blok skalny sterczący w grani (np. Ząb Englisha na Ostrym Szczycie) czy ścianie.
Zwornik – Punkt w grani lub przełęcz – w którym spotykają się przynajmniej trzy granie lub żebra. We wspinaczce skałkowej występuje to określenie w miejscach gdzie drogi się schodzą i znajduje się tam dobry chwyt/klama. Przykładowo tak było w Jaskini Mamutowej, dopóki wspomnianego Zwornika nie usunięto :-).
Żebro – Wypukłość zbocza lub ściany podobna do grzędy. Zwykle węższa, bardziej skalista i stroma.
Formy wklęsłe
Ciek wodny – chyba tłumaczyć nie trzeba ;).
Depresja – Nieckowate, rozciągnięte w pionie zagłębienie w ścianie.
Karb – Płytko wcięta mała przełączka w grani w kształcie litery v.
Kocioł – Obszerne zagłębienie ściany lub doliny, ewentualnie rozszerzenie żlebu. Chociaż takie określenia funkcjonują nawet dla całych ścian (np. Kocioł Kazalnicy Mięguszowieckiej).
Komin – Strome, korytowate zagłębienie w ścianie. Typowy komin posiada trzy ściany, schodzące się pod kątem prostym (idealnie jeśli dwie ściany są równoległe do siebie). W kominie powinien. zmieścić się wspinacz. Jeśli będzie na to zbyt wąski to wtedy funkcjonuje dla niego określenie rysa. Z drugiej strony może być tak dużą formacją, że w środku komina nie rozpieramy się, lecz wspinamy się na jednej z jego ścian.
Ławka - Rodzaj przełęczy, która zazwyczaj stanowi przejście między dolinami (np. Czerwona Ławka).
Piarg - Nagromadzenie okruchów skalnych spotykane w żlebach, pod ścianami i na formacjach poziomych w ścianie.
Przełęcz – Wybitne obniżenie się grani, grzbietu górskiego między dwoma sąsiadującymi ze sobą szczytami lub turniami.
Ciek wodny – chyba tłumaczyć nie trzeba ;).
Depresja – Nieckowate, rozciągnięte w pionie zagłębienie w ścianie.
Karb – Płytko wcięta mała przełączka w grani w kształcie litery v.
Kocioł – Obszerne zagłębienie ściany lub doliny, ewentualnie rozszerzenie żlebu. Chociaż takie określenia funkcjonują nawet dla całych ścian (np. Kocioł Kazalnicy Mięguszowieckiej).
Komin – Strome, korytowate zagłębienie w ścianie. Typowy komin posiada trzy ściany, schodzące się pod kątem prostym (idealnie jeśli dwie ściany są równoległe do siebie). W kominie powinien. zmieścić się wspinacz. Jeśli będzie na to zbyt wąski to wtedy funkcjonuje dla niego określenie rysa. Z drugiej strony może być tak dużą formacją, że w środku komina nie rozpieramy się, lecz wspinamy się na jednej z jego ścian.
Ławka - Rodzaj przełęczy, która zazwyczaj stanowi przejście między dolinami (np. Czerwona Ławka).
Piarg - Nagromadzenie okruchów skalnych spotykane w żlebach, pod ścianami i na formacjach poziomych w ścianie.
Przełęcz – Wybitne obniżenie się grani, grzbietu górskiego między dwoma sąsiadującymi ze sobą szczytami lub turniami.
|
Rampa - Wznoszące się do góry zacięcie/załupa.
Rynna – Korytowate zagłębienie w ścianie, węższe i płytsze od żlebu. Rysa – Pionowa lub ukośna szczelina skalna, w której nie mieści się człowiek. Można za to klinować różne części ciała. Np. palce, dłonie. Czasem rysą nazywa się większe formacje skalne, z daleka wyglądające jak rysa (np. droga Rysa Strzelskiego na Progu Mnichowym). Siodło – Szeroka przełęcz, najczęściej trawiasta lub trawiasto skalista. Także jedno z wcięć w szerokiej przełęczy. Szczerba, szczerbinka – Przełączka ostro wcięta w grzbiet górski. Często na graniach niewielkie wcięcie. Zacięcie – Formacja skalna utworzona przez dwie ściany schodzące się pod kątem. Często przypominają rozłożoną książkę. Załupa – Rodzaj zachodu nakryty przewieszkami. Często jest też to idące skośnie w bok zacięcie, z przewieszką u góry. Żleb – Szerokie korytowate zagłębienie przebiegające na zboczu lub ścianie w linii spadku wody/śniegu. Długie, wąskie żleby nazywane są często kuluarami. Balkon – Podcięta platforma wysunięta ze ściany Bambuła - Slangowo: wypukła, wyoblona formacja pojawiająca się często na wyjściu z pionu w połogi teren. Spotykana często w piaskowcu i... wspinaniu w lodzie Bloki – Odłamy skał leżące luźno, odpęknięte od ściany lub wrośnięte w podłoże. Zazwyczaj spotykane są na drogach górskich i mają wielkość od kilkudziesięciu centymetrów (tzn. zagrażające naszemu życiu, jeślibyśmy z nimi spadli lub one spadną na nas). Chwyt – nierówność skały pozwalająca na złapanie jej dłonią lub palcami. Na drogach wspinaczkowych staje się później stopniem. Dach - Poziomy lub niemal poziomy fragment skały. Odpowiednik naszego domowego sufitu. |
Sean O'Neill prowadzi Jamcrack w Dolinie Yosemite. Fot: Dave N. Campbell
Wielki Okap Kazalnicy,
fot. Andrzej Marcisz (za: turnia.pl)
|
Dziurka – Mały chwyt na palce w kształcie dziury. Spotykana często wapieniu, rzadziej w granicie czy piaskowcu.
Dziurki mogą mieć różne rozmiary – od dziury na jeden palec po 2, 3, 4, 5, czy wręcz dziury gdzie zmieszczą się nam obie dłonie lub my sami :). Taką wielką dziurę nazywa się nyżą.
Drzewo/drzewko – drzewo rosnące na drodze wspinaczkowej, które może być zarówno chwytem, jak i można budować na nim stanowisko. Często jest też świetnym drogowskazem.
Gzyms – wąska półka skalna.
Krzew, kosówka – podobnie jak drzewa mogą być dobrym chwytem lub nawet możemy zrobić z nich stanowisko.
Listwa – Wąski gzyms skalny.
Nyża – Niewielkie zagłębienie w ścianie, które często jest idealnym miejscem na stanowisko (osłonięte od spadających kamieni i czasem od deszczu).
Obryw skalny – Partie skalne (najczęściej jaśniejsze od otoczenia) pozostałe po oberwanej części skał. Jeśli obryw był duży, to w tym miejscu prawdopodobnie będzie krucho.
Stopień – Miejsce do postawienia stopy lub palców podczas wspinania. Często na drogach skałkowych stopnie były wcześniej chwytami.
Szczelina - Pęknięcie w skałach, często jest szeroka i głęboko wnikająca w skałę. Zazwyczaj tego określenia używa się przy asekuracji (np. szczelina na kostkę/haka). Bardzo podobnym określeniem jest rysa, którego używamy przy wspinaniu. Przykładowo: „Mam tu szczelinę/rysę na frienda” będzie poprawnie, w przeciwieństwie do „Mam tu szczelinę na zaklinowanie dłoni”.
Trawki - Zazwyczaj określenie na trawiaste pola/kępy/tarasy. Zimą lubiane ze względu na możliwość wbicia dziabki w zamarzniętą trawę.
Opracowanie: Damian Granowski
Źródło: drytooling.com.pl
Dziurki mogą mieć różne rozmiary – od dziury na jeden palec po 2, 3, 4, 5, czy wręcz dziury gdzie zmieszczą się nam obie dłonie lub my sami :). Taką wielką dziurę nazywa się nyżą.
Drzewo/drzewko – drzewo rosnące na drodze wspinaczkowej, które może być zarówno chwytem, jak i można budować na nim stanowisko. Często jest też świetnym drogowskazem.
Gzyms – wąska półka skalna.
Krzew, kosówka – podobnie jak drzewa mogą być dobrym chwytem lub nawet możemy zrobić z nich stanowisko.
Listwa – Wąski gzyms skalny.
Nyża – Niewielkie zagłębienie w ścianie, które często jest idealnym miejscem na stanowisko (osłonięte od spadających kamieni i czasem od deszczu).
Obryw skalny – Partie skalne (najczęściej jaśniejsze od otoczenia) pozostałe po oberwanej części skał. Jeśli obryw był duży, to w tym miejscu prawdopodobnie będzie krucho.
Stopień – Miejsce do postawienia stopy lub palców podczas wspinania. Często na drogach skałkowych stopnie były wcześniej chwytami.
Szczelina - Pęknięcie w skałach, często jest szeroka i głęboko wnikająca w skałę. Zazwyczaj tego określenia używa się przy asekuracji (np. szczelina na kostkę/haka). Bardzo podobnym określeniem jest rysa, którego używamy przy wspinaniu. Przykładowo: „Mam tu szczelinę/rysę na frienda” będzie poprawnie, w przeciwieństwie do „Mam tu szczelinę na zaklinowanie dłoni”.
Trawki - Zazwyczaj określenie na trawiaste pola/kępy/tarasy. Zimą lubiane ze względu na możliwość wbicia dziabki w zamarzniętą trawę.
Opracowanie: Damian Granowski
Źródło: drytooling.com.pl
